II. Bokhoven
‘Vrije en neutrale graafschaps van Bochoven’
Foto © 2004 Ger Matthee | dorpsgezicht Bokhoven
Wereldlijk was Bokhoven een ‘vrije heerlijkheid’ aan de Maas. De vrijheid van een dergelijke heerlijkheid hield in dat wetgeving en het gezag van de onderliggende gebieden er niet golden. Voor Bokhoven betekende dit dat de Hertog van Brabant en later de Generaliteit er geen macht, noch gezag konden laten gelden. De heren van Bokhoven hadden enkel met hun leenheer te maken. De heer van Bokhoven was daardoor feitelijk een soevereine graafschap.
Lokatie en geschiedenis
Bokhoven, gelegen ongeveer zeven kilometer ten noorden van ‘s-Hertogenbosch aan de rivier de Maas. Bokhoven lag door haar ligging tussen het Hollandse land van Heusden en de Meierij van ‘s-Hertogenbosch zeker tot 1629 regelmatig in de frontlinie tussen de Staatsen en de Spanjaarden. Daarbij kwam dat het aan de Maas gelegen dorpje militair in een kwetsbare positie lag. Niet alleen de militaire kwetsbaarheid van het dorpje zal hierbij een rol gespeeld hebben, maar ook het gegeven dat de heerlijkheid steeds meer ging dienen als toevluchtsoord voor de katholieken uit Staatse gebieden. In Bokhoven mocht de katholieke religie immers vrij beleden worden. Vanaf 1679 namen dan ook veel katholieke geestelijken er hun toevlucht om van daaruit hun pastoraal werk voort te zetten in bijvoorbeeld de Bommelerwaard. Ook kwamen veel katholieken uit de verre omtrek naar Bokhoven om er te trouwen of hun kinderen te laten dopen.
De rooms-katholieke enclave
De rooms-katholieke enclave: Een oord voor gemakkelijke huwelijkssluiting? Na de val van ‘s-Hertogenbosch in 1629 zou Bokhoven nog meer dan vooreen toevluchtsoord worden voor de katholieke geestelijken die niet langer in de tot dan toe veilig gewaande vestingstad konden verblijven. In 1640 werd de Baronie Bokhoven door de keizer van het Roomse Rijk, Ferdinand III, verheven tot graafschap. Op de achtergrond bij deze verheffing speelde waarschijnlijk heel duidelijk de wens om de Baronie als graafschap meer aanzien te geven een grote rol. Met het oog op de vredesonderhandelingen tussen de Staatsen en Spanjaarden zou men dan sterker staan in het streven Bokhoven als een soeverein staatje, los van de door de Republiek overheerste Meierij, te laten blijven bestaan. Ook in 1660 kon de graafschap zijn vrijheid op politiek en religieus terrein behouden. De voorlopig laatste keer dat de graafschap te maken had met de internationale politiek was in 1672. In dat jaar hebben de Franse troepen ook Bokhoven bezet en er het kasteel grotendeels vernield. Door deze brandstichting zijn alle papieren en archiefstukken door de vlammen verloren gegaan. Daarmee begon een periode waarin oorlogen en kortstondige perioden van vrede elkaar tot 1713 (Vrede van Utrecht) voortdurend afwisselden. Het is in deze periode (ca. 1699) dat Jan Matthee naar Bokhoven kwam om er te trouwen. Verderop kunt u lezen welke beweegredenen er voor Jan Matthee meespeelde in relatie tot zijn migratie naar Bokhoven.