De Kaart van de “Provinces des Pays-Bas” | 1712 Eugène Henri Frickx. Tussen 1706 en 1712 publiceerde hij 24 kaartbladen die het huidige Belgische grondgebied overdekken.

Voordat wij specifiek richten op de gebeurtenissen van de periode 1689-1702 geven wij eerst een korte schets voor wat er zich afspeelde in de 'Heerlijkheid, stad en lande van Turnhout' gelegen in de Noorderkempen.

De prinses Amalia van Solms verbleef meerdere maanden, haar verblijf, op het kasteel in Turnhout; de verademing na de verschrikkingen van de Tachtigjarige Oorlog bevorderde de heropbloei van handel en nijverheid en het herstel van de vroegere luister. Na haar dood in 1675 ging het leenbezit van Turnhout over op haar kleinzoon prins Willem III, stadhouder van Holland, later koning van Engeland. Het vruchtgebruik kwam vanaf 1 februari 1676 en voor heel haar leven toe aan de dochter van Amalia, Maria van Zimmeren (+ 1688). De sauvegarde van de prins, waardoor het Land van Turnhout vrijstelling van militaire inkwartieringen verkreeg, waarborgde een relatieve rust.

Vrede van Rijswijk

Op 20 september 1697 ondertekenen Willem III en Frankrijk de Vrede van Rijswijk. Voor de Republiek zijn 2 bepalingen van het vredesverdrag belangrijk:

  1. Frankrijk erkent Willem III als koning van Engeland.
  2. De Republiek krijgt een aantal vestingsteden toegewezen in de Zuidelijke Nederlanden. Deze vestingsteden heten ook wel 'barrièresteden'. Staatse troepen vestigen zich in de barrièresteden en vormen een vooruitgeschoven verdedigingslinie tegen eventueel nieuwe Franse agressie.

De vrede van Rijswijk aankomst van de afgevaardigden op het huis Nieuwburg.

Onderstaande afbeelding publicatie uitgeven in 1700 omvat een beschrijving met illustraties:

"de vrede-handel, bestaande in autentieke acten, memorien en antwoorden, dewelke in't keiserrijk, Sweeden, Savoyen, ende in de Nederlanden zijn voorgevallen; mitsgaders alle de noodige stukken en documenten by de heeren ambassadeurs en gevolmachtigden..."

GAB: MB 256, Objectnummer: mb 520 | s-Gravenhage | 1700 | gedrukt by Gerrit Rammazeyn, boekdrukker en Meyndert Uytwerf, boekverkooper | [boek] | Met gegraveerd titelblad en register. | Vrede van Rijswijk; 1697, negenjarige oorlog (1688-1697)

Deze betrekkelijke rust was snel voorbij toen de Franse agressor opnieuw de Zuidelijke Nederlanden en daarna de Republiek binnenviel. Lees verder hst. "Oorlog vanuit de zuidelijke gewesten".

Stukken uit de stads- en dorpsarchieven geven een betrekkelijk rustige periode (1697- na de Negenjarige oorlog) aan en werd de bevolking in de Noorderkempen wat onzien.

1698 - Aan de dorpers wordt het sprokkelen van dor hout toegestaan in het Grootenhout. Alleen het ten gronde liggende dor hout (geen enkel groen takje!) mag geraapt worden. Het gesprokkeld hout mag niet met kar of kruiwagen gehaald worden. Men mag alleen een bussel „ten halse‟ (= op de nek) dragen. Overtreders worden gevankelijk (als gevangene) naar Turnhout gevoerd.

1699 - graanprijs is gestegen tot boven de acht gulden het veertel (1 veertel = 88,475 liter; Turnhoutse maat). Waarschijnlijk de hoogste prijs ooit betaald binnen de stad. Na de slag van Landen (Neerwinden) wordt door de Franse overwinnaars aan Turnhout, onder dreigement van brand en plundering, een sauvegarde voorgesteld. De magistraat biedt 1.125 gulden, wat onvoldoende wordt bevonden.

Bij de dood van Willem III, in 1702, waren er geen rechtstreekse nakomelingen; de overdracht van het Land van Turnhout werd betwist. Door het vonnis uitgesproken door het Soeverein Leenhof van Brabant won de koning van Pruisen het pleit en werd het Land van Turnhout tot 1753 een Pruisische baronie.

De Nederlanden in 1700, met de Zuidelijke Nederlanden ongeveer zoals ze waren tijdens de Negenjarige Oorlog (1688-1697)

Links:

  • Stadsarchief Turnhout |  toegang of plaatsingslijst
  • Erfgoed Noorderkempen | Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen bestaat sinds enkele jaren uit twee deelwerkingen. De deelwerking cultureel erfgoed wordt uitgevoerd door Erfgoedcel Noorderkempen, terwijl AdAK zich bezig houdt met het onroerend erfgoed. Aangezien de buitenwereld vaak niet het onderscheid kent of maakt tussen cultureel en onroerend erfgoed, zullen we voortaan naar buiten treden onder één naam: Erfgoed Noorderkempen. De websites van beide deelwerkingen werden al geïntegreerd in één website: www.erfgoednoorderkempen.be, en ook de nieuwsbrief zal voortaan nieuws van beide deelwerkingen bevatten. Voortaan kun je dus ook nieuwtjes vinden die te maken hebben met het onroerend erfgoed in onze regio.