Brevis Catalogis Turnouti

1690, 28 april (latijnse tekst)[2]

Verhoeven (Joannes) Gelensis, vicarius perpetuus in Out-Turnhout sed dignus notatu casus quod obtento plebanatu postmodum petijt a capitulo permutationem cum Reverendo Domino Joannes Geerts sororis filio ratificandam, cui capitulum obsistens protestatus fuit contra capitulum super dicta recusatione, post quam permisiit se introduci in dictam plebaniam. Ratione autem recusationis erant:

1. quod in instrumento permutationis usi fuissent nomine pastoratus cum tantum sit vicaria perpetua de qua capitulo competit ius presentandi;

2. quod domini capitulares prius debuissent instrui de capacitate personae de qua facta erat permutatio;

3. attento precipue quod ordinarius dictam permutationem ante introductionem plebaniae non approbaverit etInterim iure devolutivo Dominus Geerts obtinuit ab ipso predictam vicariam.

In de marge: 26 julii 1709 obitu cuius vicariatus Antverpiensis constituit deservitorem R. Dominum Batrijn et qui requirens coadjutorium miserunt domini vicariatus Dominum Vander Linden.

4. casu quo ordinarius postmodum approbasset an habitura esset debitum effectum cum desuper capitulum non fuit auditum a dicto ordinario multo minus petitum advisamentum a dicto capitulo super quibus ar[ticu]lis petita solutio trium docotorum lovaniensium no. 85 continet in summa quod illa permutatio privata auctorita inita sed a capitulo refutat neque ab episcope, sit symoniaca et simul ac D.Verhoeven desistendo de suo vicariatu (introductione in pacificam possessionem plebaniae) omnis ille tractatus permutationis evanuerit, et quod presentatio illius vicariae ad patronum sit devoluta.

Anno 1691 quo Illustrissimus episcopus Ferdinandus interdixerat patribus minoritis curam canonicarum Regularium Sancti Sepulchri Turnholti, prefatus Verhoeven fuit substitutus donec anno 1693 D.C.L. De La Ruë IV[ris] licentiatus (rogatus) fuit constitutus earundem director atque primus ex ordine clericali.

Ipse autem plebanus diuturna infirmitate detentus requirens admissus fuit in coajutorium R.D.Nuijts salvo iure rectoris S.Nicolai.

Et e mortalibus desumptus 26 julii 1709 assumptus est nominatione Lovaniensis artium facultatis in plebanum.

[2] SAT: Decanorum rvi, Insigni Eccllae Coll ig. Dini Petri Turnouti prefurunt Brevis catalogis, pg. 123-124

Nederlandse vertaling[3]

Joannes Verhoeven uit Geel, de "vicarius" van Oud-Turnhout, heeft het ambt van "plebanus" (parochiepriester, wereldgeestelijke) gekregen nadat hij het kapittel heeft gevraagd de ruil goed te keuren met de zoon van zijn zuster, Joannes Geerts.

Het kapittel weigert om de volgende redenen:

1. Ze hadden het woord "pastoor" gebruikt, terwijl het toch maar om een "vicarius" ging, een plaatsvervangend pastoor dus. Alleen in het vaste vicarius-ambt heeft het kapittel het recht van presenteren.
2. De kapittelheren hadden geïnformeerd moeten worden "over de capaciteit van de persoon over wie de ruil geschied was", (ons niet duidelijk, "persona" wordt ook gebruikt voor de pastoor, die door de vicarius wordt vervangen).
3. Vooral gelet op het feit dat de "ordinarius" de ruil niet heeft goedgekeurd vóór de introductie in het plebanusambt.
4. Het kapittel was nog niet gehoord door de ordinarius en is er een oplossing gevraagd aan drie geleerde Leuvenaren. Wij begrijpen uit het ingewikkelde verhaal, dat dit privé-initiatief niet geldig was. Intussen verkreeg, volgens het devolutieve recht[4], heer Joannes Geerts wel van hem het voornoemde vicariusambt.

In het jaar 1691 verbood bisschop Ferdinand aan de Vaders Minorieten de zorg over de "Canonicae Regulares" (vrouwen) van het Heilig Graf van Turnhout, en genoemde Verhoeven werd voorlopig gesubstitueerd, totdat D.CL. de la Rue, licentiaat in de Rechten, als hun directeur werd benoemd.

De plebanus zelf echter, geveld door een langdurige ziekte, werd op zijn verzoek toegelaten tot het coajutorium van R.D. Nuijts, met behoud van het recht van de rector van Sint Nicolaas.

Het lijkt er op dat Joannes Verhoeven in 1690 in Turnhout vicaris was, een benoeming als plebanus[5] verkreeg, daarna voor Joannes Geerts, de zoon van zijn zuster het vicariaat vroeg, wat door het Capittel geweigerd werd, waartegen hij protesteerde. Hij somt dan de redenen op voor die weigering en zegt dat hij daarom dan maar tijdelijk het vicariaat verder zal uitoefenen. In 1691 mag Geerts hem dan wel vervangen, waarna Verhoeven het plebanaat kon uitoefenen.

[3] dank aan Erik Zwysen, Antwerpen

[4] In het hoger beroep wordt de zaak in volle omvang aan het oordeel van een hogere rechter onderworpen. De noemt men ook wel de devolutieve werking. Daarmee zorgt het beroep ervoor dat de feitelijke of juridische onjuistheden rechtgezet kunnen worden. Daarvoor mogen zelfs nieuwe feiten en gronden worden aangevoerd. Mocht een argument over het hoofd zijn gezien dan kan dat alsnog worden opgebracht. Het hoger beroep laat tot in zekere mate zelfs toe dat de eis nog aangevuld of gewijzigd wordt.

[5] Plebaan (plebanus) is de pastoor van de bisschops- of kathedraalkerk. Hij vervangt als zielzorger van de parochie de bisschop (Oosthoek's 1952). En een vicarius perpetuus/m? een vicaris is tegenwoordig een soort secretaris van de bisschop.